บทที่ 3: ตัวดำเนินการและการควบคุมการไหลของโปรแกรม

1. ตัวดำเนินการทางคณิตศาสตร์

ตัวดำเนินการทางคณิตศาสตร์ใน Python ใช้สำหรับคำนวณค่าต่าง ๆ เช่น การบวก ลบ คูณ หาร เป็นต้น

ตัวดำเนินการคำอธิบายตัวอย่าง
+บวก3 + 2 # ได้ 5
-ลบ7 - 4 # ได้ 3
*คูณ5 * 3 # ได้ 15
/หาร10 / 2 # ได้ 5.0
//หารแบบปัดเศษลง10 // 3 # ได้ 3
%หารเอาเศษ10 % 3 # ได้ 1
**ยกกำลัง2 ** 3 # ได้ 8

2. ตัวดำเนินการเปรียบเทียบ

ตัวดำเนินการเปรียบเทียบใช้สำหรับตรวจสอบค่าระหว่างตัวแปรว่ามีความสัมพันธ์กันอย่างไร เช่น มากกว่า น้อยกว่า เท่ากัน หรือไม่เท่ากัน เป็นต้น

ตัวดำเนินการคำอธิบายตัวอย่าง
==เท่ากับ5 == 5 # ได้ True
!=ไม่เท่ากับ5 != 3 # ได้ True
>มากกว่า5 > 3 # ได้ True
<น้อยกว่า2 < 7 # ได้ True
>=มากกว่าหรือเท่ากับ5 >= 5 # ได้ True
<=น้อยกว่าหรือเท่ากับ3 <= 5 # ได้ True

3. กฎพื้นฐานลำดับการดำเนินการ

Python ใช้กฎ PEMDAS (Parentheses, Exponents, Multiplication/Division, Addition/Subtraction) ในการคำนวณ

  1. ดำเนินการในวงเล็บก่อน จากซ้ายไปขวา
  2. เลขยกกำลัง และ √ จากซ้ายไปขวา
  3. การคูณ และ หาร จากซ้ายไปขวา
  4. การบวก และ การลบ จากซ้ายไปขวา

ตัวอย่าง:

result = (2 + 3) * 4 / 2 ** 2
print(result)  # ได้ 5.0

4. การควบคุมการไหลของโปรแกรม

4.1 คำสั่ง if, elif, else

ใช้สำหรับให้โปรแกรมตัดสินใจตามเงื่อนไข

age = 10
if age < 13:
    print("คุณเป็นเด็ก")
elif age < 20:
    print("คุณเป็นวัยรุ่น")
else:
    print("คุณเป็นผู้ใหญ่")

graph TD;
  A(เริ่มต้น) --> B{อายุ < 13?};
  B -- ใช่ --> C(คุณเป็นเด็ก);
  B -- ไม่ --> D{อายุ < 20?};
  D -- ใช่ --> E(คุณเป็นวัยรุ่น);
  D -- ไม่ --> F(คุณเป็นผู้ใหญ่);
  C --> G(จบ);
  E --> G;
  F --> G;

4.2 ลูป for

ใช้สำหรับทำซ้ำตามจำนวนครั้งที่กำหนด

for i in range(1, 6):
    print("รอบที่", i)

graph TD;
  A(เริ่มต้น) --> B{i <= 5?};
  B -- ใช่ --> C(แสดงผลรอบที่ i);
  C --> D(เพิ่มค่า i);
  D --> B;
  B -- ไม่ --> E(จบ);

4.3 ลูป while

ใช้สำหรับทำซ้ำจนกว่าเงื่อนไขจะเป็น False

x = 3
while x > 0:
    print("ค่า x:", x)
    x -= 1

graph TD;
  A(เริ่มต้น) --> B{x > 0?};
  B -- ใช่ --> C(แสดงผลค่า x);
  C --> D(ลดค่า x ลง 1);
  D --> B;
  B -- ไม่ --> E(จบ);

โจทย์ท้ายบท

  1. เขียนโปรแกรมรับเลขสองตัวจากผู้ใช้ แล้วแสดงผลว่าตัวไหนมากกว่ากัน
  2. สร้างโปรแกรมที่รับอายุจากผู้ใช้ และบอกว่าผู้ใช้อยู่ในช่วงวัยไหน (เด็ก, วัยรุ่น, ผู้ใหญ่)
  3. เขียนโปรแกรมคำนวณหาผลรวมของตัวเลขตั้งแต่ 1 ถึง 10 ด้วยลูป for
  4. ใช้ while loop เพื่อให้ผู้ใช้ป้อนตัวเลข จนกว่าจะป้อนเลข 0
  5. เขียนโปรแกรมใช้ if และ for เพื่อแสดงเลขคู่ตั้งแต่ 1 ถึง 20